Hayvan Yemek ile ilgili 3 Efsane – ve Neden Gıda Teknolojisinin Bu Efsanelerin Üstesinden Gelebileceği

Hayvansal etin alternatifleri, hayvan yemenin normal, doğal ve gerekli olduğu fikrini yıkıyor.

1989'da sosyal psikolog Melanie Joy, neredeyse kazara vejetaryen oldu. Kampilobakter bulaşmış bir hamburgeri yedi ve o kadar hastalandı ki bir daha et yeme fikrini sindiremedi. Bu yüzden etsiz bir diyet için yemek pişirmenin yeni yollarını öğrenmeye, yemek kitapları okumaya ve araştırma yapmaya başladı.

Bu süreçte insan olmayan hayvanların çektiği acıları, fabrika çiftliklerindeki işçilerin çektikleri acıyı ve hayvancılığın neden olduğu çevresel bedeli öğrenmeye başladı.

Bu yeni bilgi onu şok etti.

“Beni öğrendiklerimden daha fazla şok eden şey, konuştuğum hiç kimsenin söylemem gereken şeyi duymaya istekli olmamasıydı. Demek istediğim, yanıtları neredeyse her daim, 'Bunu bana söyleme, yemeğimi mahvedeceksin' gibi şeylerdi."

Bu cümlelerin ailesinden ve arkadaşlarından – zihninde ilerici ve sosyal değişim konusunda tutkulu olan kişilerden – gelmesine ise özellikle şok olmuştu.

Konuşma hayvanları yemeye gelir gelmez, benimsedikleri tüm ilerici değerler birden yok oluyordu."

Joy, başka yönlerde ilerici olan insanlarda da bu fenomeni neden gördüğünü bilmek istedi. Böylece okula geri dönüş yaptı ve doktorasını hayvan yemenin arkasındaki psikoloji üzerine yaptı. O zamandan bu yana bulgularını açıklayan birkaç kitap yazdı: Neden Köpekleri Seviyor, Domuzları Yiyor ve İnekleri Giyiyoruz ve Powerarchy: Sosyal Dönüşüm için Psikolojik Baskıyı Anlamak.

Araştırmasında, bir iktidar düzeni fikrine değindi: İnsanları, bir grup insanı veya hayvanı ahlaki değerlendirmeye daha az layık görmeye koşullandıran bir inanç sistemi. Irkçılık, cinsiyetçilik sistemlerini haklı çıkarmaya çalışıyor olsak da, ya da hayvanlara yaptığımız muameleyi "karnizm" olarak tanımlıyor olsak da, atladığımız zihinsel çemberler birbirine çok ama çok benzer.

Future Perfect podcast'inin üçüncü sezonu için, Melanie Joy'dan insanların bu sistemlere katılımlarını meşrulaştırma yolları konusunda bize rehberlik etmesini istedik ve – en azından hayvanlar söz konusu olduğunda – yenilerini inşa etmeye nasıl başlayabileceğimizi sorduk.

Aşağıda, konuşmamızın düzenlenmiş bir metni bulunmaktadır. 

Sigal Samuel – Karnizm, et ile ilgili ideolojimize hitap ediyor. Fakat insanların etraflarındaki her türden varlığın ahlaki değeri hakkında nasıl düşündüklerine dair daha kapsamlı bir şey var mı?

Melanie Joy – Kesinlikle. Karnizm üzerine yaptığım araştırmada, bu ideolojiyi gerçekten parçalamaya çalışıyordum ve şöyle diyordum, kendini nasıl bir arada tutuyor? Yapısını inceliyordum.

Karnizm, diğer baskı sistemleri gibi yapılandırılmıştır. Dolayısıyla, tüm baskı sistemlerine -sınıfçılık, ırkçılık, cinsiyetçilik vb. – baktığımızda, bu sistemlerin hepsinin aynı temel yapıya sahip olduğunu görebiliriz. Hepsi aynı zihniyeti yansıtıyor ve pekiştiriyor. Ve bu, ahlaki değer hiyerarşisine olan inançtır: bazı bireylerin veya grupların ahlaki değerlendirmeye, saygılı davranılmaya diğerlerinden daha değerli olduğuna dair inanç.

Sigal Samuel – Özellikle hayvanlar söz konusu olduğunda bununla bağlantı kurmakta zorlanabilecek bazı insanlar olduğunu düşünüyorum. Öyleyse, açıklığa kavuşturmak adına, etle ilgili olmayan bu ahlaki değer hiyerarşisinin bir örneğini incelemeye başlayabilir miyiz? Beni, diyelim ki 1950'ler öncesine,  küçük bir yolculuğa geri götürebilir misin? O zaman kadınların hayatları neye benziyordu?

Melanie Joy – İkinci dalga feminizmden önce, kadınlar öncelikli olarak ev içindeki işlerle görevlendiriliyordu. Birincil kimlikleri ve değerleri, anne, eş, evin koruyucusu rollerini yerine getirmekten meydana geliyordu.

Daha spesifik olmak gerekirse, beyaz orta sınıf kadınların kimliği ve rolü buydu. Sosyoekonomik olarak dezavantajlı veya beyaz olmayan kadınlar hala çalışmak zorundaydı. Ancak yine de, yine de ev hizmetçisi olmak zorundaydılar, diğer insanların evlerindeki ve kendi evlerindeki diğer insanlara göre.

Ortalama bir kadın, bunun dışında kendine bir yol yaratmaya teşvik edilmiyordu. Ve elbette, birçok kadın derinden tatmitsiz, derinden mutsuzdu.

Sigal Samuel – 1940'larda veya 50'lerde, pek çok erkeğin hala karısını sevdiğinden eminim. Hâlâ sevgi duyguları vardı. Öyleyse, eşlerini belki de ahlaki çemberin dışında gördüklerini veya onlara karşı pek fazla empati kurmadıklarını söylediğimizde tam olarak neyi kastediyoruz?

Melanie Joy – Birine karşı şefkat hissedebilir ve yine de onun ahlaki değerine ilişkin algınız söz konusu olduğunda, onu sizinle aynı düzeyde olmayacak şekilde algılayabilirsiniz.

Sigal Samuel – Tamam. Öyleyse, o zamanlar kadınlara bu şekilde davranmalarını haklı çıkarmak için insanların kullandıkları anlatılardan bazıları nelerdir?

Melanie Joy – Gerekçelendirme için üç adet anlatı vardı. Bu üç temel gerekçe tüm gücü korumak için kullanılmıştır: normal, doğal ve gerekli.

Kadınların ev içi mutluluktan başka bir şey aramaması normaldir. Herkes yapıyor. Bu, uyum sağlamanın en az direnişe sahip yoludur ve bu yoldan sapmak, küçümseme ve utanç riskini göze almaktır.

Doğal. Bu bahsettiğimiz iş bölümü uzun süredir devam ediyor ve geniş kapsamlı. Bin yıldır var. Dünya çapında. Kadınlar – anlatı işte bu kısımdır – her zaman erkeklerin, ailenin ve evin hizmetinde olmuş ve olacaktır.

Ve tabii ki gerekli. Toplumun işlevi, ekonomi için ev işlerine bakacak birine ihtiyacımız var.

Sigal Samuel – Pekala, peki bu hayvanlar açısından nasıl sonuçlanacak? Hayvan yemenin normal, doğal ve gerekli olduğu konusunda kendimize söylediğimiz efsane nedir?

Melanie Joy – İki tane efsaneye inanmayı öğreniriz. Birincisi, hayvanları yemenin normal, doğal ve gerekli olmasıdır. Ve diğer efsane, hayvanları yememenin anormal, yapay ve gereksiz olduğudur. 

Yani bu tüm mağara adamı diyeti durumu "doğal olan" ile ilgili olacaktır. Her zaman hayvanları yediğimizi veya çok uzun zamandır hayvanları yediğimiz için olması gerektiği şekilde yemeye devam ettiğimizi söyleyerek karnizmi haklı çıkarmayı öğrendik.

Bin yıldır hayvan yediğimiz doğru. Bununla birlikte, en eski atalarımızın meyve yiyiciler olduğu da doğrudur ve bin yıldır süre gelen beslenme şeklimizin yalnızca küçük bir yüzdesi hayvanlardan gelmektedir.

Ve elbette, hayvanları yediğimiz sürece tecavüz ediyor ve öldürüyoruz. Ancak bugün bu uygulamaların uzun ömürlülüğünü bunun için gerekçe olarak kullanmıyoruz.

Hayvan yemenin hayatta kalmak için gerekli olduğuna dair bu efsaneye inanmayı öğrendik. Şimdi bu efsane giderek çürütülüyor. Hayatta kalmak ve gelişmek istiyorsak daha az hayvan yemenin gerekli olduğunu öğreniyoruz.

Bu efsaneyi Paleo diyeti veya keto diyeti gibi diyetlerde görebilirsiniz, eğer eti ve çokçasını yemiyorsak bir şekilde hastalanacağımıza, rahatsızlanacağımıza, gelişemeyeceğimize dair bir inanç var.

Genellikle bu, hayvansal protein ile bağlantılıdır: biliyorsunuz işte, hayatta kalmak ve gelişmek için hayvansal proteine ihtiyacımız var. Elbette, bugün bu efsaneyi çürüten muazzam miktarda literatür var, ancak bu muhtemelen gerekli anlatısının esas aldığı efsane.

Sigal Samuel – Dünyayı etle beslemenin bir nevi gerekli olduğu fikrine ne diyorsunuz?

Melanie Joy – Birleşmiş Milletler aynı fikirde değil. Aslında tam tersi durum doğrudur. Hayvan tarımının, iklim değişikliğinin, ormansızlaşmanın, çölleşmenin, tatlı su kaynaklarının tükenmesinin, hepimizi etkileyen, ancak özellikle gelişmekte olan dünyadaki insanları etkileyen sorunların temel etkeni olduğunu biliyoruz.

[Yazar notu: Joy, insanların cinsiyetçilik gibi bir sistemi nasıl meşrulaştırdıkları ile hayvanları yemek gibi bir sistemi nasıl meşrulaştırdıkları arasında bir paralellik olduğuna inanmıyor.Bu gerekçelendirme sistemlerinin zayıflatılma şekillerinde paralellikler olduğunu düşünüyor. Bizim için cinsiyetçilikle ilgili bir karşılaştırma daha yaptı ama bu sefer ikinci dalga feminizmin başarısından dersler çıkarıyordu.]

Bir araya gelen birçok farklı faktör vardı, ancak 1960'ların başlarında gerçek bir geri dönüşü mümkün kılan teknolojinin rolünü küçümseyemeyiz. Bulaşık makinesinin, elektrikli çamaşır makinesinin, doğum kontrol hapının, ticari bebek mamalarının pazarlanmasının ve bulunabilirliğinin ortaya çıkışını biliyoruz.

Yaşanılan şey ise, kadınların bu ev içi kölelik konumunda kalmaları gerektiğini tartışmanın giderek zorlaşmasıydı. Ev işlerini ve ev işlerini yöneten makinelere sahip olduğumuzda, artık gün boyu evde birinin olması gerekmiyor.

Bir davranış bir seçim haline geldiğinde, bir davranışı artık gerektiği gibi gerekçelendiremediğimizde, o davranış daha önce sahip olmadığı ahlaki bir boyuta bürünür. Ve bu nedenle, bu teknolojik değişikliklerin çoğu, toplumun feminizm meselesine, kadınlar için eşit haklar meselesine daha açık hale gelmesine gerçekten yardımcı oldu, çünkü artık kadınları ev kölesi pozisyonunda tutmak için güçlü bir gerekçe yoktu.

Sigal Samuel – Öyleyse, hayvan yemeyle ilgili gerekli efsanesi proteine olan ihtiyacımız ise, dünyayı beslemek için buna ihtiyacımız var ise, şu anda bu fikirlerden bazılarını yıkabilecek yeni bir teknoloji var mı?

Melanie Joy – Evet, sahip olduğumuz daha yeni teknolojiler. Biliyorsunuz, sadece beş yıl önce bile, bitki bazlı et ürünleri bugün olduğundan tamamen farklıydı. Eski alternatiflerden çok daha lezzetli alternatifler var.

Yeni bitki bazlı ürünler var: et, yumurta ve süt ürünleri. Ve tabii ki, bazen kültürlü veya temiz et olarak adlandırılan ve hayvanların hücrelerinden yaratılan hücresel tarıma sahipsiniz.

Sigal Samuel – Bitkilerden ya da hücrelerden yetiştirilen eti aynı derecede lezzetli ve potansiyel olarak aynı derecede erişilebilir ve ucuz hale getiren bu uygulanabilir alternatiflere sahip olduğunuzda, hayvan yemek giderek bir seçenek gibi hissettirebilir mi?

Melanie Joy – Kesinlikle. Hayvanları yemeye gerçekten ihtiyacımız olmadığı gerçeği hakkında farkındalık arttıkça, davranış bir seçim haline geldiğinde, daha önce sahip olmadığı etik bir boyuta bürünüyor. Kendini rahat hissetmek ve bu davranışı haklı çıkarmak giderek zorlaşıyor.

Sigal Samuel – Çin gibi uzun zamandır hayvansal et muadillerine sahip diğer ülkeler de var. Çin, örneğin ördek gibi görünen ve tadına sahip olarak tasarlanmış hayvansal et muadillerini sundukları ortaçağ ziyafetlerine sahipti. Öyleyse neden şimdi hayvansal et yerine geçen ürünler kalkıyor ve farklı oluyor?

Melanie Joy – Motivasyonun olması gerekiyor. İnsanların uzun süredir devam eden alışkanlıklarını değiştirmek için motive edilmeleri gerekiyor. Ve motivasyon farkındalık gerektirir. Elli yıl önce, birçok insan hayvanları yemekten uzaklaşmak için bile nedenlerin farkında değildi. İnsanların, kendileri için işe yarayan bir şeyin alternatifini neden isteyeceklerini gerçekten anlayabilmeleri gerekir.

Sigal Samuel – Gelecekte hiç et yemediğimiz ve kimseye asla baskı yapmayacağımız harika bir dünyaya sahip olacağımız fikrine bir dakikalığına şüpheyle yaklaşmak istiyorum.

Ortalama bir Amerikalı yılda 200 pound (90 kg) civarında et yiyor. Çin veya Hindistan gibi gelişmekte olan ekonomilere baktığınızda, trend çizgileri öyle gösteriyor ki, ekonomik olarak geliştikçe ABD gibi ülkelerde sahip olduğumuz yeme alışkanlıklarını takip edecekler, yani diyetlerinde daha fazla protein özellikle daha fazla et isteyecekler.

Öyleyse, tüm bunlar göz önüne alındığında, dünyanın bir şekilde bu eğilimlerin üstesinden gelip yine de hayal ettiğiniz geleceğe doğru ilerlemesi muhtemel mi?

Melanie Joy – Her şeyden önce, gelişmekte olan ülkeler daha fazla et yemeyecekler. Halihazırda, daha çok et yiyorlar.

Vegan hareket tüm dünyada büyüyor. Vegan olmayan, ancak iklim değişikliğiyle ilgilenen birçok insan var. Fabrika çiftliklerinden gelen bazı kirlilik ve toksinlerle ilgileniyorlar. Ve böylece dünya çapında muazzam miktarda artan bir direnç var, karnizmin yayılmasına gerçekten meydan okuyor.

Alıntı: 3 core myths about eating animals — and why food tech may vanquish them