2 gün önce Yıldız Teknik Üniversitesinde hayvan deneyleri üzerine yaptığım konuşmadan sonra soru cevap kısmına geçtik. Dinleyicilerimizden biri beslenmesini tamamen değiştirdiğini, kıyafetlerini artık tamamen vegan seçtiğini, ilaç kullanması gerekirse eşdeğer ilaç kullandığını (bu konuda vicdanı çok rahat çünkü birileri icazet vermiş) yalnız geriye kalan birkaç endişesi olduğunu ve bu konuda yardım istediğinden bahsetti. Eski kıyafetlerini toprağa gömmek konusunda aklına yatmayan bir şeyler vardı.
Eğer bu yazıya eleştiri yazısı yazabiliyorsanız eminim hepiniz ya bilgisayarınızdan ya da elinizdeki akıllı telefondan yorum yazıyorsunuzdur. Elinizdeki telefonların vegan olmadığını biliyor musunuz? Ya da kullandığınız bilgisayarın baterilerinin? kalem pillerin? bisiklet lastiklerinin? Kullandığınız ilaçların hayvanlar üzerinde denendiğini biliyor musunuz peki? Hayvan sömürüsü hayatın her anında var maalesef. Ancak bu durumda bile veganların birbirlerine veganlık öğrettiklerini, kimin daha çok vegan olduğunu kanıtlama çalışmalarına girdiği tartışmalara tanık oluyorum, çok üzülerek. Az et tüketimini savunanlara “daha az katil ol diyebilir misin” benzetmesi yaparak veganlıktan daha azını önermememiz gerektiğini söylüyoruz. Peki veganlığın sınırlarını kim çiziyor? Akıllı telefonlar üretilirken öldürülen hayvanları saymıyor muyuz? Onları öldürmeye sebep olmak katil olmak değil mi? Peki ya her kullandığımız antibiyotik aslında hayvanların ölümüne yol açıyorsa?
Son 1 yıldır özellikle hayvanlar üzerinde yapılan deneyler konusunda yüzlerce bilimsel yayın, onlarca kitap okudum hatta türkiyede ilk defa bu konuyla ilgili uluslararası hakemli dergilerde yayınlanmak üzere Yağmur Özgür Güven ile bilimsel makale yazdım. Kendilerini “gerçek vegan” olarak kabul eden insanların “ilaç eşdeğeri kullanıyorum bunlar vegan çünkü” söylemlerini “vicdan rahatlatma” yapmak olarak görüyorum. Nasıl veganlıktan daha azı önerilemezse ilaç eşdeğeri saçmalığı da önerilemez. Eş değer ilaçların niçin vegan olmadıklarını size basitçe anlatayım.
Diyelim ben a firmasıyım ve xyz-xds molekülü ilacını geliştireceğim. Önce hayvanlar üzerinde deniyorum. Yan etkilerine bakıyorum. Sıkıntı çıkmadıysa sonraki aşamada gönüllü insanlar üzerinde deniyorum. Oradan da geçerse patentini alıp piyasaya sürebiliyorum. Aradan 10 sene geçiyor patent hakkım bitiyor, b firması benim patentini aldığım xyz-xds molekülünün formülünü benden alıyor, üretiyor, hayvanlar üzerinde denemeden, eşdeğer olduğunu insanlar üzerinde kanıtladıktan sonra direkt piyasaya sürüyor. b firmasından aldığım ilaç hayvanlar üzerinde denenmemiştir diyebilir miyiz? Hayır tabi ki! Burada önemli olan xyz-xds molekülünün keşfidir. Hangi firma olursa olsun molekül üretiliyorsa başta yapılan hayvan deneyleri neticesinde o ilacı üretebiliyordur. Molekül bulunduktan sonra hangi firmadan aldığınızın bir önemi yok, çünkü bir daha molekülü bulan firma da dahil hayvanlar üzerinde deney yapılmıyor. Birkaç yıl sonra “qwe-rty” molekülünü de b firması bulmak için hayvanlar üzerinde deney yapacak, 10 yıl sonra ben a firması olarak b firmasından formülü alacağım ve üretip hayvanlar üzerinde denemeden piyasaya süreceğim. Az önce a firmasından almadığınız xyz-xds molekülünü b firmasından almıştınız. Şimdi de qwe-rty molekülünü a firmasından mı alacaksınız? Bugün eczaneden aldığınız neredeyse her molekül keşfi sırasında hayvanlar üzerinde denenmiştir. İlaç moleküllerinin bulunması aşamasında hayvanlar üzerinde yan etki testleri yapılır. Molekül bulunduktan sonra a firması da b firması da olsa ilacı üreten bütün firmalar başta yapılan hayvan deneylerinin sonucu baz alınarak ilacı üretir. Önemli olan moleküllerdir markalar değil. Yanılgıya düşmeyin. “gerçek veganların” hoşuna gitmeyecektir bu söylediklerim, ilaç kullanımı konusundaki tek çıkış kapılarını da kapatmış oluyorum bu yüzden, ne kullanacağız diye soruyorsanız, şimdilik gerçekten bilmiyorum, bu biraz da sizin ne kadar “gerçek vegan” olduğunuza bağlı ya da veganlık çizgilerinizi nerelere çektiğinize, ya da gözlerinizi nelere kapattığınıza…
Hayvanlar üzerinde deney yapılması karşıtları olarak edinmeye çalıştığımız kazanım moleküllerin keşfi anında hayvanlar üzerinde denenmesine engel olmaktır, bu yüzden in vitro çalışmalarının, kök hücrelerden üretilmiş gerçek insan dokularının, organ chip’lerinin kullanılmasını yaygınlaştırmak için toplumsal bilinç oluşturmalıyız, bu sayede, sesimizi yükselterek ve tepkimizi göstererek, ilaç firmalarını, bilim insanlarını zaman içerisinde hayvanların kullanılmadığı bilimsel yöntemlere yönlendirebilelim. İlaç eşdeğeri kullanabiliriz diyerek hayvan sömürüsünün nihayetinde son bulacağı bu süreci uzatmayalım.
Dr. Oğuzcan Kınıkoğlu
