Balık saÄŸlıklı bir gıda deÄŸil, iÅŸte sebebi. Hücre zarlarımız, beyin ve sinir sistemimiz için esansiyel yaÄŸ asitleri adı verilen yaÄŸlara ihtiyacımız var. Kan basıncını, kan pıhtılaÅŸmasını, bağışıklık ve enflamatuar yanıtları düzenlemeye yardımcı olan bu yaÄŸ asitleri 'gerekli' olarak adlandırılırlar, çünkü onları vücudumuzda üretemeyiz, bu nedenle onları yiyeceklerden almalıyız. Keten tohumu, kolza tohumu, soya, ceviz ve yaÄŸları gibi bitkisel gıdalarda bulunan ALA, bir omega-3 esansiyel yaÄŸ asididir.
ALA isimli bu esansiyel yaÄŸ asidini, vücudumuzda daha uzun zincirli omega-3'lere, EPA ve DHA'ya dönüÅŸtürüyoruz. EPA ve DHA ayrıca, yaÄŸlı balıklarda da bulunuyor ve onlar ise alglerden elde ediyorlar. Vücuttaki dönüÅŸüm oranları düÅŸük olabilir, bu nedenle bazı insanlar balık yaÄŸlarının saÄŸlık için gerekli olduÄŸu konusunda ısrar etmekte. Fakat, faydadan çok zarar veriyor da olabilirler.
Ä°ngiltere yönergeleri, haftada en az iki 140 g'lık balık yememizi ve bunlardan birinin yaÄŸlı olması gerektiÄŸini önermektedir. Bu yönergeler, yaÄŸlı balık yemenin veya omega-3 balık yağı takviyeleri almanın kalp hastalığı, felç ve ölüm riskimizi azalttığına dair yaygın inanca katkıda bulunuyor. AraÅŸtırma ise bize farklı bir hikaye anlatıyor.
Altın Standart Bilimsel Araştırma
Cochrane incelemeleri kanıta dayalı araÅŸtırmalarda en yüksek standart olarak kabul edilmektedir. Bir 2018 yılı incelemesi, yaÄŸlı balık veya balık yağı takviyelerinden gelen EPA ve DHA'nın artışının kalp saÄŸlığı üzerinde çok az etkisi olduÄŸunu veya hiç etkisi olmadığını buldu.
Bu bulgular diÄŸer birçok yüksek nitelikteki incelemeler ile tutarlıdır. Ayrıca bitkisel gıdalardan alınan ALA'nın kardiyovasküler vaka ve aritmi (anormal kalp ritmi) riskini biraz azaltabileceÄŸini bulmuÅŸlardır.
Bu kez British Journal of Nutrition isimli dergideki bir baÅŸka 2018 yılı incelemesi, bitkisel gıdalardan daha yüksek ALA alımının, azalmış kalp hastalığı riski ile iliÅŸkili olduÄŸunu buldu. Yani bitki bazlı omega-3'lerle daha iyi durumdasınız. Aslında, son yirmi yılda, birçok çalışma balık yaÄŸlarının benzer ÅŸekilde etki eksikliÄŸini ve ALA'yı doÄŸrudan bitkisel gıdalardan tüketmenin faydalı etkisini göstermiÅŸtir.
YükseliÅŸteki Civa
Bazı çalışmalar, yaÄŸlı balıkların ve özellikle balık yağı takviyelerinin iddia edilenin tersi bir etkiye sahip olabileceÄŸini ve iddia edilenin aksine kardiyovasküler vaka riskini artırabildiÄŸini göstermektedir.
The American Heart Association, bunun balıklarda bulunan ve çevreyi kirleten bir madde olan metil civanın zararlı etkileri ile açıklanabileceÄŸini söylüyor. Balıklardaki civa miktarının yüksek olduÄŸu DoÄŸu Finlandiya'daki insanların incelendiÄŸi bir çalışmada, insanların saçlarında görülen cıva seviyesine ve yedikleri balık miktarına bakılmış, ve bu durumun artış göstermiÅŸ kardiyovasküler ölüm riski ile iliÅŸkili olduÄŸu bulunmuÅŸtur.
BaÅŸka bir deyiÅŸle, en fazla balık tüketenlerin, saçlarında en yüksek miktarda cıva bulunanlardı ve en yüksek kardiyovasküler ölüm düzeyine sahiptiler.
Bazı çalışmalar, yaÄŸlı balıkların ve özellikle balık yağı takviyelerinin iddia edilenin tersi bir etkiye sahip olabileceÄŸini ve kardiyovasküler vaka riskini artırabildiÄŸini göstermektedir.
Zehirli Åžok
Dünyanın tüm okyanusları metil civa, poliklorlu bifeniller ve dioksinler gibi toksik kirleticilerle kirlenmiÅŸ ve birçoÄŸu zararlı nörotoksinler olarak iÅŸlev görmektedir.
Bu nörotoksinler, besin zincirinde ilerledikçe, özellikle yaÄŸlı balıklarda, birikerek omega-3'ün sözümona faydalarını ortadan kaldırmaktadırlar.
ÇeliÅŸkili Tavsiye
Ä°ngiltere'de balık tüketimi ile ilgili olaÄŸanüstü bir durum var. Hamile veya emziren kadınların yaÄŸlı balık yemeleri tavsiye ediliyor çünkü içerdiÄŸi omega-3'ler bebeÄŸin sinir sisteminin geliÅŸmesine yardımcı olabilir.
Öte yandan, emziren, gebe olan veya hamileliÄŸi planlayan tüm kadınlar – ve gelecekte bir gün çocuk sahibi olmak isteyenler bile – haftada iki porsiyondan fazla yaÄŸlı balık yememeleri konusunda uyarılıyorlar.
Bu tavsiyenin nedeni, balıktaki kirletici maddelerin birikmesi ve bebeÄŸin rahimdeki geliÅŸimini ciddi ÅŸekilde etkileyebilmesidir. Ve daha fazla uyarı var – çocuklar, hamile kadınlar ve hamile kalmaya çalışan kadınlara da diÄŸer balıklardan daha fazla cıva içerdikleri için köpekbalığı, kılıç balığı veya atlantik kılıçbalığı yemekten kaçınmaları söyleniyor çünkü bu durumda geliÅŸmekte olan bir bebeÄŸin sinir sistemine zarar gelebilir.
Yani, yesen suç, yemesen suç!
YaÄŸlı balıklar ÅŸu ÅŸekilde listelenmiÅŸtir: ringa balığı, somon, sardalye, hamsi, alabalık ve uskumru. Bununla birlikte, sınırlanacak veya kaçınılacak balıkların listesi, benzer seviyelerde kirletici madde içeren bazı beyaz balıkları içerecek ÅŸekilde geniÅŸletilmiÅŸtir – mercan balığı, levrek, kalkan, pisi balığı ve huss (kedibalığı). Ve güya balığın saÄŸlıklı bir yiyecek olması gerekiyordu.
Hamile veya emzirenlere yaÄŸlı balık yemeleri öneriliyor – hamile kalmaya çalışanlar ise haftada iki porsiyondan fazla yaÄŸlı balık yememeleri konusunda uyarılıyor.
Nörovirüs
Kirletici maddeler tek sorun deÄŸil. Midye ve istiridye gibi süzerek beslenen kabuklu deniz hayvanlarında bakteri ve virüs birikebiliyor ve çiÄŸ yenildiÄŸinde saÄŸlığa doÄŸrudan tehdit oluÅŸturabiliyor. Nörovirüs ise bunlardan biridir ve ateÅŸ, bulantı, kusma, kramp ve ishale neden olabilir.
Nörovirüs, Ä°ngiltere'de gıda zehirlenmesinin en yaygın nedenlerinden biri ve winter vomiting bug olarak da adlandırılır, çünkü kışın daha sık görülür ancak yılın herhangi bir zamanında da rastlanabilir. Nörovirüs enfeksiyonları, kiÅŸiden kiÅŸiye temas ile veya sadece virüsle kontamine olmuÅŸ yüzeylere ve ardından aÄŸzınıza dokunmanız ile çok kolay bir ÅŸekilde yayılır.
Salgınlar, hastanelerde, bakım evlerinde, okullarda ve yolcu gemilerinde yaygın olarak görülür ancak restoranlarda ve otellerde de görülebilir. Bu virüs genellikle hafif bir etkiye sahip olup, rahatsızlık bir ila iki gün sürer. Semptomlar arasında kusma, fışkırır tarzda kusma, ishal ve ateÅŸ bulunur. ÇoÄŸu insan birkaç gün içinde tamamen iyileÅŸir, ancak çok genç ve yaÅŸlı insanlar için bu durum tehlikeli olabilir.
Bu tipte görülen birçok salgın, insan dışkısı ile kontamine olmuÅŸ kabuklu deniz hayvanlarına baÄŸlıdır. Çift kabuklu kabuklu deniz hayvanlarının nörovirüs ile kontaminasyonu, özellikle istiridye, gıda güvenliÄŸi riski olarak kabul edilir, bir çalışmada Ä°ngiltere'deki satıcılardan sipariÅŸ edilen 630 istiridye örneÄŸinden yüzde 69'unun nörovirüs ile kontamine olduÄŸu bulundu.
Hepatit E
Hepatit E, dışkı-oral yolundan yayılan, geliÅŸmekte olan birçok ülkede endemiktir. Salgınlar geliÅŸmiÅŸ ülkelerde daha iyi altyapı, su temini ve sanitasyon nedeniyle nispeten nadirdir.
Bununla birlikte, virüsün yaygın olduÄŸu bölgelere seyahat edilmeyen geliÅŸmiÅŸ ülkelerde, insan yolu ile deÄŸil bunun yerine zoonotik bulaÅŸma ile iliÅŸkilendirilen enfeksiyon kümeleri oluÅŸmuÅŸtur. Ä°ngiltere'de son on yılda vakalarda ciddi bir artış gerçekleÅŸmiÅŸtir.
Domuz gibi besi hayvanları virüs taşıma anlamında bir depo görevi görebilir ve atık sularda ve domuz gübresinde yüksek seviyelere rastlanmıştır, bu da su yollarına geçerek kabuklu deniz hayvanlarında birikme potansiyelini vurgulamaktadır. Bulaşıcı hepatit E virüsü, hayvan dışkısında, kanalizasyon suyunda, yetersiz iÅŸlenmiÅŸ suda, kontamine kabuklu deniz hayvanlarında ve hayvan etlerinde bulunmuÅŸtur.
Domuz gibi besi hayvanları virüs taşıma anlamında bir depo görevi görebilir ve atık sularda ve domuz gübresinde yüksek seviyeler rastlanmıştır, bu da su yollarına geçerek kabuklu deniz hayvanlarında birikme potansiyelini vurgulamaktadır.
Balık Çiftlikleri Cevap DeÄŸil
Balık çiftlikleri artık insanlar tarafından tüketilen tüm balıkların yarısından fazlasını saÄŸlamaktadır, ancak kesinlikle bir cevap deÄŸildir. Bu aşırı kalabalık, doÄŸal olmayan balık ağılları hastalığı iletir ve su kirliliÄŸine neden olur; kalıcı organik kirletici maddeler, antibiyotikler, parazit kurtulma iÅŸlemlerden gelen kimyasallar, anestezikler, dezenfektanlar, yem katkı maddeleri, metaller ve antifoülanlarla boÄŸulan bir deniz yaÅŸamı.
Çiftlik balıkları, balık unu ve balık yaÄŸlarına ek olarak omega-6 bakımından zengin bitkisel yaÄŸlar ile beslendiklerinden daha az omega-3 içerirler. Evet, çiftlik balıklarını ve besi hayvanlarını beslemek için balıklar denizden çıkarılıyor.
Okyanuslarımız çökmekte ve antik mercan kayalıkları, endüstriyel ölçekte balık avı nedeniyle benzeri görülmemiÅŸ bir düzeyde yok edilmektedir. Deniz ekosistemleri çöküyor, trol tekneleriyle avlananlar deniz yataklarında zorla ilerliyor, bazı balık türlerinin nesli %90'ana varan oranda tükenmiÅŸ durumda, ve hayatları onların yaÅŸamasına baÄŸlı büyük gövdeli deniz hayvanlarının popülasyonları azalıyor.
Bu domino etkisi, okyanus ekosistemlerinde milyonlarca yıl sürebilecek bir bozukluÄŸa yol açabilir. Balıkların memeliler ve kuÅŸlarla aynı ÅŸekilde bilinçli acı yaÅŸadıklarını gösteren bol bilimsel kanıtlara raÄŸmen, balıkların acı hissetmediÄŸine dair saçma inanç hala devam etmektedir. Acı, evrimin vazgeçilmez bir öÄŸesidir ve canlılara kaçınılması gerekenden uzak durmayı öÄŸretir.
Balık çiftliklerindeki bu aşırı kalabalık, doÄŸal olmayan balık ağılları hastalığı iletir ve su kirliliÄŸine neden olur; kalıcı organik kirletici maddeler, antibiyotikler, parazit kurtulma iÅŸlemlerden gelen kimyasallar, anestezikler, dezenfektanlar, yem katkı maddeleri, metaller ve antifoülanlarla boÄŸulan bir deniz yaÅŸamı.
SaÄŸlığınız için Balık Yemenize Gerek Yok!
Ä°yi haber ÅŸu ki, temel omega-3'lerinizi almak için okyanusları yok etmek, acı vermek veya nörotoksin ve kanserojen yemek zorunda deÄŸilsiniz. Bitkisel gıdalar, kalbinizi saÄŸlıklı tutmak ve kireçlenme gibi inflamatuar durumlarla mücadele etmek için fazlasıyla yeterlidir.
Ya da, isterseniz, kontaminasyon riski olmadan EPA ve DHA takviyeli alg bazlı vegan omega-3 takviyesi alabilirsiniz ve balık yemenin etik ve çevresel kaygılarından kurtulabilirsiniz. Okyanuslarımızın tekrar saÄŸlıklı olmasına yardımcı olun ve balıkları kendi haline bırakın.
Çevirmen Notu: AyÅŸe Tolga'nın yazısında en iyi vegan omega-3 kaynaklarına ulaÅŸabilirsiniz.
Alıntı: Fish Is Not A Health Food: Here's Why
0 Yorum